Wandeling B - deel 2 "Het Oude Noorden" (4,7km)

 

…van Station Noord door het Oude Noorden, Blijdorp en de Provenierswijk naar het Centraal Station…

 

Kaart van de wandeling Nummers <1> t/m <8> in de tekst corresponderen met nummers op de kaart. De wandeling begint rechtsboven op de kaart.
Restaurants in het Oude Noorden

Tramhalte lijn  4, 8

NS Station Rotterdam Noord

<1>

De wandeling begint bij Station Noord. We lopen de brug over het Noorderkanaal over.

Dit kanaal is de verbinding tussen de Schie en de Rotte en werd rond 1910 aangelegd. De vaarroute naar open water, was door het dempen van de Binnenrotte ten behoeve van het spoorviaduct door het centrum in 1872, nogal ingewikkeld geworden. Via het Noorderkanaal en het Schie-Schiekanaal konden schepen via de Delfshavense Schie en de Coolhaven makkelijker de Nieuwe Maas bereiken.  Nu liggen er veel woonboten in. Voor de scheepvaart heeft het weinig betekenis meer.

Bij het stoplicht steken we over en lopen de Bergweg op.

Deze straat heeft zijn naam te danken aan Hillegersberg waar ze vanuit Rotterdam naar toe liep. Voor 1897 heette ze ook wel Blommersdijksche weg, naar het ambacht dat hier lag. Het ambacht werd al in 1280 genoemd. De buurt hier links van de Bergweg heette ook Blommersdijk en werd tussen 1896 en 1911 gebouwd. Het gebied hoorde bij de gemeente Hillegersberg, maar werd in 1903 aan Rotterdam voor fl. 100.000 gulden verkocht, omdat het dorp de investeringen voor de ontwikkeling van het gebied niet kon opbrengen. Blommersdijk ging door voor een wat betere buurt.

Aan de linkerhand zien we een kerk staan. Het is een Lutherse kerk uit 1949 ontworpen door B van der Lecq in een neoromaanse stijl. Voor de bouw van de kerk was dit een opgespoten landje waar de bekende voetballer Faas Wilkes (1923-2006) in zijn jonge jaren met zijn buurtgenoten voetbalde.

Tramhalte lijn  4, 8

We lopen de Bergweg verder in.

Net voorbij de tramhalte begint links de Soetendaalseweg. Hier woonde de voetballer Faas Wilkes tot hij 1949 naar Milaan verhuisde om daar bij Inter Milaan te gaan spelen. Rechts zien we aan het Bergwegplein het Humanitas gebouw staan. Dit is een verzorgingstehuis op humanistische grondslag, waar de zorg wordt aangepast aan de veranderende omstandigheden van de bewoner.

Als we even later links de Blommersdijkselaan inkijken zien we de St Hillegardiskerk liggen. Gebouwd in 1891. De architect van deze neo-gotische kerk was Magry. Magry was de stamvader van drie generaties Rotterdamse architecten, die voornamelijk Katholieke gebouwen ontwierpen: kerken, kloosters, scholen, ziekenhuizen en verenigingsgebouwen. Deze kerk is de enige in Nederland die gewijd is aan Hillegardis (Hildegard) van Bingen, een Duitse heilige uit de 11e eeuw. De later aangebouwde kapel heeft mooie glas-in-lood ramen. In 1915 kreeg de kerk een orgel, ter gelegenheid van het 40 jarig jubileum van de pastoor Hammer, de eerste voorganger in deze kerk.

We vervolgen de Bergweg.

<2>

Op de hoek (driesprong) met de Benthuizerstraat staat het woonwarenhuis van Correct. Het gebouw werd in 1935 als bioscoop gebouwd (Victoria-theater), maar in de zeventiger jaren is de buurtbioscoop, zoals vele anderen door de concurrentie van de TV gesloten.

De Bergweg buigt naar rechts.

 

Op nrs 113-115 staan een paar panden in Art Nouveau stijl. Iets verderop zien we voorbeelden uit van Hollandse Neorenaissance op nrs. 121-129. De panden dateren, getuige de gevelsteen uit 1897.

Tramhalte lijn 4

We zijn nu in Het Oude Noorden. Aanvankelijk zag de gemeenteraad niets in het ontwikkelen van dit gebied, omdat het te ver van de havens zou liggen. Maar aan het eind van de 19^e eeuw werd de ruimtenood toch zo hoog, dat men in 1877 besloot om straten aan te leggen. Het ontwikkelen zelf werd aan het bedrijfsleven overgelaten. Een van de weinige eisen die de raad stelde betrof het verbod om arbeiderswoningen te bouwen aan de singels en belangrijke verbindingswegen. De plannen, die stadsarchitect De Jongh met de buurt had, stuitten op weerstand bij de verschillende eigenaren van de kavels. Die plannen vonden ze te ingewikkeld en in hun ogen zou te veel kostbare bouwgrond aan openbare ruimte verloren gaan. De grondeigenaren wonnen grotensdeels het pleit , zodat het stratenplan ongeveer het slotenpatroon van de polder volgt. De wijk werd in hoog tempo volgebouwd met arbeiderswoningen en middenklasse en duurdere woningen langs de singels.

Tramhalte lijn 4

We lopen verder tot de Gerard Scholtestraat en slaan die links in.

<3>

Op nr. 129 zien we het Heilige Geesthuis. Dit was een oudemannenhuis, gebouwd in 1898, als opvolger van het Proveniershuis op de Schiekade. Het deed als zodanig dienst tot 1965. Nu is hier een kantoor van een woningcorporatie gevestigd. De stichting die het Heilige Geesthuis beheerde is al in 1430 opgericht.  Sinds de bejaardenzorg door andere organisaties is overgenomen is het oude-mannenhuis opgeheven. Er is een stichtingsbestuur, dat vanuit de vrucht van het kapitaal projecten steunt in de geest van de oude doelstelling. Steun aan armlastige behoeftige oude mannen in Rotterdam staat centraal, zij het dat die omschrijving ruim wordt geïnterpreteerd. De linkerkant van de straat is onder handen genomen door de stadsvernieuwing, zoals zoveel straten in het Oude Noorden. De kwaliteit van, met name de arbeiderswoningen, was niet al te best. Veel woningen waren tot in de zeventiger jaren van een wasgelegenheid verstoken. Veel huizen zijn inmiddels vervangen of onherkenbaar gerenoveerd.

We slaan de Benthuizerstraat links in en meteen rechtsaf het Pijnackerplein op.

<4>

Het Pijnackerplein moest in de plannen van de Jongh een centraal plein worden waar veel straten samen moesten komen. De ontwikkelaars vonden dat maar niets. Het kostte veel te veel ruimte. Na lang onderhandelen kon de gemeente de grond van het plein terugkopen en ontstond het huidige plein, veel kleiner dan de bedoeling was en al helemaal niet zo centraal. De muziektent stamt uit de het begin van de 20^e eeuw . Op nr. 24 staat een mooi gerestaureerd pand uit 1897, waar een aannemersbedrijf is gevestigd.

We lopen rechts langs de muziektent de Pijnackerdwarsstraat in naar de  1e  Pijnackerstraat.^e

In de Pijnackerstraat zien we rechts voor ons het leuke Brancoplein, aangelegd in 2003. Het is vernoemd naar Branco van Dantzig (1874-1942) de Joodse pionier op het gebied van de logopedie. Zij werd 17 september 1942 in Auschwitz om het leven gebracht. Van Dantzig woonde gek genoeg niet hier, maar aan de 's-Gravendijkwal in Rotterdam-West.

We lopen de 1e Pijnackerstraat links op. We steken de Zaagmolenstraat over en lopen verder  tot de Bloklandstraat en slaan deze rechts in. We lopen de Bloklandstraat helemaal uit, steken de Tochtstraat over.

In de Bloklandstraat groeide de beroemde voetballer Coen Moulijn op. Hij woonde op nr. 14. Als jongen was bijna elk vrij moment te vinden aan het eind van de straat, die toen eindigde op de blinde muur van een fabrieksgebouw. Tijdens de stadvernieuwing van de jaren 70 van de vorige eeuw werd deze muur gesloopt. In 1990 is door de kunstenaar Hans Citroen op ongeveer de zelfde plek een muur geplaatst (genaamd "Geen woorden, maar DaDa") met een plaquette er in die Moulijn verbeeld. Moulijn speelde één seizoen voor Xerxes en daarna van 1955 tot 1972 voor Feijenoord, waarmee hij de Europacup en de Wereldbeker won. Zijn collega Wim Jansen groeide overigens ook hier in deze straat op (hoek Pijnackerstraat)

We lopen terug tot de Tochtstraat en slaan die linksaf in. We lopen deze straat uit en slaan linksaf de Zaagmolen straat in. We slaan vervolgens de tweede straat rechts, Zwaanshals in.

Tramhalte lijn 8

De naam Zwaanshals was eind 16e eeuw de naam van een huis dat hier stond en ook de naam van de buurt. Waarschijnlijk houdt de naam verband met de bocht die de rivier de Rotte hier neemt.

We lopen Zwaanshals uit en komen op het Noordplein

<5>

Het Noordplein werd in 1899 ingericht als marktplein, welke functie het tot de 2e wereldoorlog  heeft vervuld. De binnenvaartschippers konden via de Rotte direct hun verse groenten aanleveren. Het was voornamelijk een groothandelsmarkt.  Begin negentiger jaren is het plein opnieuw ingericht. Iedere eerste zaterdag van de maand vind hier de Oogstmarkt plaats, een boerenmarkt waar landbouwproducten uit de omgeving van de stad worden verkocht. Aan het plein is het Kookpunt gevestigd, een specialistische winkel op het gebied van keukenapparatuur en kookgerei. Er zijn ook een aantal café's met terras aan het  plein.Op het plein staat een Marokkaanse fontein. Het is een geschenk van de Marokkaanse gemeenschap uit 1999. Na alle negatieve berichtgeving over de groep de voorafgaande jaren, wilden ze wel eens positief in het nieuws komen. De Marokkanen zamelden zelf het startkapitaal in, de gemeente legde de rest bij. Gerenommeerde ambachtslieden uit de Marokkaanse stad Fez, zogenoemde mellam, hebben de fontein ontworpen en aangelegd. Links van de fontein (Noordplein 81-85) staat het voormalig stoomgemaal uit 1891. Ontworpen door De Jongh moest dit gemaal de singels bemalen. Daarnaast bouwde hij nog een desinfecteringsoven voor de gemeentelijke reinigingsdienst. Huisraad werd hier ontsmet van cholera en tyfus. De warmte werd gebruikt om het stoomgemaal aan te drijven. Ook personen konden hier gedesinfecteerd worden in een badkamer.  Achter de fontein staat het rioolgemaal (Noordplein 93) uit 1923 in expressionistische stijl.

Aan de overzijde van het plein zien we de Noorderbrug over de Rotte. De eerste (houten)brug werd hier in 1860 aangelegd. De huidige stenen variant stamt uit 1910. Links van de brug, aan de overkant van de Rotte staat het kantoorgebouw dat hoorde bij de Heinekenbrouwerij. De Rotterdamse vestiging van deze van oorsprong Amsterdamse brouwerij werd in 1873, na bemiddeling van de Rotterdamse financier Pincoffs aan de Crooswijksesingel geopend.  

We lopen naar rechts, langs apotheek Exler, tot aan de Noordsingel. Hier slaan we rechtsaf.

Tramhalte lijn 4

Op uitdrukkelijke wens van de gemeenteraad werden er aan de Noordsingel geen arbeiderswoningen gebouwd. Hier was vooral ruimte voor herenhuizen, middenklasse woningen en officiële gebouwen. De Noordsingel maakte deel uit van het waterproject van stadsbouwmeester Rose uit 1842, dat beoogde het waterbeheer en de hygiëne te verbeteren. Hiertoe werden een groot aantal singels gepland die regelmatig doorgespoeld werden met vers Maaswater. In 1862 werd het plan voltooid.

<6>

Op nr 115 staat het gerechtsgebouw, gebouwd in 1895, door architect W.C. Metzelaar. Metzelaar was in 1886 zijn vader opgevolgd als Ingenieur-architect  voor gevangenissen en gerechtsgebouwen bij het ministerie van Justitie. Overal in Nederland zijn nog bouwwerken van vader en zoon Metzelaar te vinden. De Rotterdamse rechtbank geldt als W.C. Metzelaars beste werk. Opvallend is de symmetrische opbouw, de bruine en gele stenen die in de gevel zijn gebruikt en de rijke decoraties met pilasters. Dit is een van de grootste gebouwen in de neo-renaissancestijl in Rotterdam. De rechtbank is inmiddels verhuisd naar de Kop van Zuid. Na een renovatie is het gebouw in 1999 in gebruik genomen door de Raad voor de Kinderbescherming.

Tegenover de rechtbank staat een monument dat herinnert aan het neerstorten van een Engelse bommenwerper op 16 juli 1941. Uit een reconstructie is gebleken dat de piloot doelbewust voor zijn noodlanding op de Noordsingel aanstuurde om zo slachtoffers te voorkomen. Hij slaagde in die opzet, maar de vier bemanningsleden waren allen op slag dood. In 1946 is een monument geplaatst dat door de Rotterdamse beeldhouwer Willem Verbon in vervaardigd op de binnenplaats van de gevangenis. Verbon was zelf getuige van het neerstorten van het vliegtuig. Het beeld stelt een gespierde mannenfiguur voor, die zwevend aan de betonplaat hangt. Het monument is in opdracht van het Committee Noordsingel vervaardigd. Dit committee van buurtbewoners was ontevreden met het simpele kruis dat een jaar eerder was geplaatst en zamelde daarom geld in voor een meer aansprekend monument.

We lopen iets door.

Achter en links van het gebouw staat de strafgevangenis uit 1872 met vier radiale vleugels. Het gebouw is ontworpen door Allard Piersson en was de eerste strafinrichting in Nederland met eenpersoonscellen. Het ontwerp is gebaseerd op de gevangenis van Berlijn. De bouw begon pas na de dood van Pierson in 1870. Voor de directeur, de adjunct-directeur en de gevangenisarts werden twee directievilla's gebouwd, pal aan de Noordsingel. De cipierswoningen werden strategisch op de noord- en oosthoek van het terrein gezet.  De gevangenis was tot 2012 in gebruik. Het gerechtsgebouw en de gevangenis gaan onderdeel uit maken van een open en groen leefgebied met woningen, groen en bedrijvigheid, De Tuin van Noord genaamd.

We lopen door tot de Bergweg. We slaan de Bergweg links in.

Tramhalte lijn 4

Rechts staat het woongebouw Eudokia en de gelijknamige winkelpassage. Het staat op de plaats waar sinds 1890 het gereformeerde ziekenhuis Eudokia voor "Chronische Lijders" stond. Na de oorlog is het een algemeen ziekenhuis geworden. Inmiddels het Eudokia samen met het Bergwegziekenhuis, dat iets verderop lag in het IJssellandziekenhuis opgegaan in Capelle a/d IJssel.

We lopen verder, onder het spoorviaduct door en langs het voormalige NS-station Rotterdam Bergweg.

Over het viaduct liep het "Hofpleinlijntje" van station Hofplein, via Rodenrijs en Pijnacker naar Den Haag Centraal. Het Hofpleinlijntje werd in 1908 aangelegd en door de Z.H.E.S.M., een van de voorlopers van de NS, in gebruik genomen. De lijn liep van het Hofplein naar Scheveningen en mikte op badgasten en welgestelde forensen uit o.a. Wassenaar. Eind 19e en begin 20e eeuw trok een deel van de Rotterdamse elite naar Den Haag en Wassenaar, waar het woonklimaat beter en de gemeentelijke lasten lager waren. De Hofpleinlijn gaf hen een snelle en comfortabele woon-werk verbinding. Het was de eerste elektrische treinverbinding van het land. Het viaduct was het eerste bouwwerk uitgevoerd in gewapend beton. Door de holle betonconstructie was de trillings- en geluidshinder voor de omgeving minder. Het viaduct is gedecoreerd met beeldhouwerken van Jan Altorf. In 2006 is de Hofpleinlijn van NS opgegaan in het netwerk van  RandstadRail, dat door de RET verzorgd wordt. Het station Bergweg is toen gesloten. Met de ingebruikname van de metrotunnel onder de Statenweg in 2010 is het spoorwegviaduct helemaal buiten gebruik gesteld. Wat er met het historische viaduct  gaat gebeuren is nog niet bekend. Het eerste deel bij station Hofplein is nu een dakpark en een openluchttheater. In Station Bergweg  is nu een restaurant en een bakkerij gevestigd.

Direct na het spoorviaduct, staan rechts drie oude panden, waarvan het pand op nr. 343 in Art Nouveau stijl.

We lopen door tot het stoplicht.

Tramhalte lijn 25

De Schiekade en de Schieweg volgen het tracé van de voormalige kanaal Rotterdamse Schie. Met het verlenen van stadsrechten in 1340 gaf graaf Willem IV van Holland ook toestemming tot het graven van de Rotterdamse Schie. Zo kreeg Rotterdam een eigen vaarverbinding met het Hollandse achterland en kon men de handelsconcurrentie met Schiedam en Delfshaven aangaan. Vanaf 1931 werd de Schie in delen gedempt (waar nu de Schieweg aan de rechterhand) ligt. Dit om het uitbreidingsplan van stadsbouwmeester Witteveen mogelijk te maken. De rest werd in 1940 dichtgegooid met puin van de gebombardeerde stad (waar nu de Schiekade aan onze linkerhand ligt). Links van de Bergweg op Schiekade 6 bevindt zich pizzeria "Angelo Betti" (donkergrijze gevel), waar volgens insiders de "beste pizza's van Rotterdam" worden geserveerd. Angelo Betti verkoopt al sinds 1922  Italiaans ijs in Rotterdam. Sinds het bombardement in 1940 is de zaak hier gevestigd. Inmiddels wordt het restaurant door de 4e generatie Betti geleid. 

We slaan rechtsaf de Schieweg in

Aan de overzijde op nrs 10-18 een rijtje woningen uit 1890, kennelijk gespaard tijdens het bombardement van 1940.

Bij de stoplichten steken we de Schieweg naar links over. Aan de overkant bij nr 60 links de hoek om de Schepenstraat in.

<7>

Tramhalte lijn 25

We komen nu in Blijdorp. Blijdorp dankt zijn naam waarschijnlijk aan een buiten dat in 1653 al op een kaart voorkomt en dat in de 19^e eeuw werd gesloopt. De Blijdorpse polder is veel ouder en is ontstaan na de aanleg van de Delfshavense Schie in 1389. Blijdorp werd in de jaren dertig van de 20^e eeuw gebouwd. Het maakte deel uit van het uitbreidingsplan van stadsarchitect Witteveen. De wijk ligt symmetrisch links en rechts van de statenweg met de statensingel, die er dwars door heen slingert. Bij de inrichting van de wijk hebben de architecten van het Nieuwe Bouwen relatief veel ruimte gekregen. Hier op de Schepenstraat zien we aan de linkerhand daar een paar voorbeelden van. De nrs. 10-42 zijn ontworpen door Ten Bosch, terwijl de complexen op 44-56 en 60-74 door J.H. van den Broek werden ontworpen. De overzijde van de straat is veel traditioneler van opzet.

We lopen door tot aan de Statensingel

Aan de rechterhand zien we de Prinsekerk staan. De (Hervormde) kerk - een gemeentelijke monument - werd in 1933-34 ter vervanging van de Oosterkerk aan de Hoogstraat gebouwd. De kerk dankt haar naam aan de 400e geboortedag van Willem van Oranje in dat jaar. Architecten waren Meischke en Schmidt. Binnen staan een orgel (1720) en een kansel (1710), die uit de Oosterkerk afkomstig zijn. Ook de Avondmaaltafel, kerkebanken en het Christusmedaillon zijn uit de Oosterkerk afkomstig. De kerk is qua bouwopzet uniek in Rotterdam. De kerk is rond een van de straat af zichtbare, eigen binnenhof gebouwd. Naast de kerkzaal bezit het gebouw een kapel, enkele lokalen en een kosterswoning.   De kerk heeft een toren van 29 meter hoogte. In deze toren bevinden zich drie luidklokken. Deze hebben elk een naam. Ze heten van klein naar groot De Juicher, De Roeper en De Trooster.

We vervolgen de Schepenstraat nog even tot het Walenburgerplein en nemen het voetpad linksaf. We komen op de Walenburgerweg, die we links inslaan.

<8>

Op nr 31-33 staat Oud-Walenburg. In de 16^e eeuw stond hier een buitenhuis van een dochter van een haringkoopman en regent, Hillegont Cornelisdochter Besemer. Haar kleinzonen werden de eerste Rotterdammers die tot bisschop werden gewijd. Dit was ook het einde van de dynastie. In de 18^e eeuw werd het huis gesloopt om in  plaats te maken voor een herenhuis en 1881 door een villa. Van 1897 tot 1905 werd deze villa in gebruik genomen door diaconessen. Deze villa werd wederom gesloopt om in 1907 plaats te maken voor het huidige huis dat gebouwd werd voor de houthandelaar Helmer. Het is ontworpen door Ed. Cuypers, een neef en leerling van de bekende P.J.H. Cuypers (Centraal Station en Rijksmuseum in Amsterdam). De stijl,die Ed Cuypers hier toepaste heet "Um 1800". Deze stijl grijpt terug op bouwwijzen die rond 1800 in zwang waren. Het huis werd in 1919 een klooster voor de dominicaner zusters van Catherina van Siena. Daarvoor moesten wel een paar wereldse elementen worden vervangen. Naakte gebeeldhouwde kinderen kregen een jurkje aan en een muzieknimf met een harp kreeg en tuniek en een aureool om, zodat ze door kon gaan voor St Cecilia. Uit angst voor onteigening en sloop stichtten de zusters in 1933 een kleuterschool naast het klooster (nu een MAVO). Sinds 1994 is er in de villa en in de kloosteraanbouw (rechts) een pension voor thuisloze jongeren gevestigd, Maaszicht genaamd. De huidige eigenaar van het pand, de woningcorporatie Woonbron heeft de villa van 2007 tot 2010 laten restaureren.

We keren terug en steken bij de oversteekplaats de Walenburgerweg over en lopen over het voetpad rechts langs de Spoorsingel.

<9>

We komen nu in de Provenierswijk, genoemd naar het in 1898 gesloopte Proveniershuis, dat tot 1898 aan de Schiekade stond. De spoorsingel is in 1865 gegraven als sluitstuk van het waterplan van Rose (zie ook Noordsingel). De beplanting van de singels werd aan vader en zoon Zocher toevertrouwd. Het werd aan het begin van de 20^e eeuw bebouwd, vooral met huizen in Art Nouveau of eclectische stijl. Tussen de Hoevestraat en de Klein Coolstraat staat op nrs 31-49 een laag blok van begin 20^e eeuw in Art Nouveau stijl. Ook de nrs 51-55 uit 1902 van de architect Idburg zijn in die bouwstijl.

We komen nu op het Proveniersplein.

Links zien we de Provenierssingel die naar de Schiekade loopt. Rechts daarvan zien we de Proveniersstraat die eveneens naar de Schiekade loopt.

We steken het Proveniersplein over en gaan het Centraal Station in.

 NS Station Rotterdam Centraal

<10>

Het oude Centraal Station werd in 1957 in gebruik genomen en was van de hand van Sybold van Ravestein. Het gebouw is in de loop van 2008 gesloopt en heeft plaatsgemaakt voor een nieuw Rotterdam Centraal, ontworpen door de architecten Benthem, Van Schooten en Geuze (Team CS). Opvallende elementen zijn de integrale glazen perronkap, die alle sporen overkapt en aan deze zijde de glazen golvende gevel. Aan de voorzijde bevindt zich de in een 30 meter hoge punt oplopende stationshal. Voor en achterzijde worden met de perronopgangen verbonden door een 45 meter brede reizigerstunnel, waaraan de winkelvoorzieningen liggen. Om te benadrukken dat deze zijde, de Blijdorpzijde, niet als achterkant van het station moet worden gezien, is de spreuk aangebracht: "Als je het van beide kanten bekijkt, is deze kant net zo centraal als de andere kant".

 

Tramhalte lijnen 4, 7, 8,  en 20, 21, 23, 24, 25 (Stationsplein)

Metro Centraal Station (lijnen D en E)

Wandeling B - deel 2
Vorige	Overzicht	Volgende

© Eddy le Couvreur, 1999-2014

laatst bijgewerkt: 16-02-2015